Υπήρχε κάποτε στην κρατική τηλεόραση μια σειρά που λεγόταν “Ο κήπος με τα αγάλματα” στην οποία παιδάκια έπαιζαν χαρούμενα σε ένα κήπο που ήταν διάσπαρτος με αρχαία αγάλματα. Κάπως έτσι αισθάνεται κανείς μπαίνοντας στο Εργαστήριο του Γιάννη Παππά, στην οδό Ανακρέοντος 38 στου Ζωγράφου, καθώς στον κήπο του κτιρίου σε υποδέχονται τα έργα του καλλιτέχνη και το θέαμα σε γεμίζει μια σχεδόν παιδική χαρά και ενθουσιασμό σαν να έκανες μια σπουδαία ανακάλυψη.
O μεγάλος Έλληνας δημιουργός Γιάννης Παππάς ανακοίνωσε τον Απρίλιο του 2002 ότι το σύνολο των έργων που βρίσκονται συγκεντρωμένα στο εργαστήριό του περιέρχεται στο Μουσείο Μπενάκη. Η δωρεά αυτή καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της καλλιτεχνικής παραγωγής του καλλιτέχνη από το 1930 μέχρι σήμερα.
Με στόχο να παραμείνουν τα έργα στο φυσικό τους περιβάλλον ο γιος του, Αλέκος Παππάς, δώρισε το κτήριο του εργαστηρίου στο Μουσείο Μπενάκη. Το εργαστήρι, όπως επιθυμούσε και ο ίδιος ο καλλιτέχνης, θα παραμείνει ένας ζωντανός χώρος εργασίας για τους φοιτητές της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών.
Ο Γιάννης Παππάς γεννήθηκε στις 13 Μαρτίου του 1913 στην Κωνσταντινούπολη, γιος του χειρουργού Αλέξανδρου Παππά και της Ελένης Φωτιάδη και εγγονός του γιατρού και ένθερμου δημοτικιστή Φώτη Φωτιάδη. Τον Σεπτέμβριο του 1922, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, η οικογένειά του εγκαθίσταται στην Αθήνα, μετά από σύντομη παραμονή στην Κέρκυρα. Το 1929 ολοκληρώνει τις γυμνασιακές σπουδές του στο Γ’ Γυμνάσιο Αθηνών, και το Baccalauréat στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών με δάσκαλο τον Octave Merlier.
Το 1940 παίρνει το Βραβείο Γλυπτικής στην τελευταία πριν από τον πόλεμο Πανελλήνια Έκθεση. Την 28η Οκτωβρίου επιστρατεύεται και υπηρετεί στη ζώνη των πρόσω ως απλός οπλίτης. Τον Απρίλιο του 1941 επιστρέφει από το μέτωπο. Τα χρόνια της Κατοχής εργάζεται -όσο είναι δυνατόν- στο εργαστήριό του, στη συνοικία Ζωγράφου.
Αναμετρούμενος με την εξαθλίωση και την απώλεια, αφοσιώθηκε στην πειθαρχημένη εργασία αναζητώντας ελπίδα και πνευματική ενάργεια. Μια διαδρομή εσωτερική και σιωπηλή.
Η έκθεση “Κατοχή” του Γιάννη Παππά παρουσιάζεται στο Εργαστήριό του στου Ζωγράφου, ανάμεσα στο σύνολο των έργων του και σε διάλογο με αυτά. Αληθή στιγμιότυπα ενός μακρόχρονου βίου, επικεντρωμένου στον Άνθρωπο. Θα διαρκέσει ως τις 31/05/2020 ενώ εδώ μπορείτε να δείτε τις ημέρες και ώρες που γίνονται ειδικές ξεναγήσεις στην έκθεση από την ιστορικό τέχνης Ζέττα Αντωνοπούλου.
Γράφει ο Γιάννης Παππάς για τα χρόνια της Κατοχής:
“Στα χρόνια 1941 – 1944 εργαζόμουν σχεδόν κάθε μέρα, παρά τις δύσκολες συνθήκες. Ήταν ο μόνος τρόπος να αντέξω μετά τον αιφνίδιο θάνατο του πατέρα μου (2 Δεκεμβρίου 1942). Η περιοχή Ζωγράφου ήταν από το 1943 επικίνδυνη. Συχνά άκουγες πυροβολισμούς. Έκανα ένα πρόχειρο χώρισμα στο εργαστήριο και μάζεψα τα παιδάκια της γειτονιάς. Τους έδωσα πηλό και ότι άλλο είχα σαν παιχνίδι. Είχα μοντέλα στη διάθεσή μου. Έκανα τότε πολλές μελέςτες, κοριτσάκια και αγόρια. Τι καλύτερο μέσα στη δύσκολη κατάσταση παρά το παιδικό πρόσωπο!”
Ανάμεσα στις παιδικές μορφές της Κατοχής και μια γνώριμη σε όλους μας. Ο μετέπειτα γνωστός τραγουδιστής Σταμάτης Κόκκοτας. Γράφει ο Γιάννης Παππάς για την οικογένεια Κόκκοτα: “Δεν ξέρω αν σήμερα υπάρχει κάποιος που θυμάται τις παράγκες τις φτιαγμένες με γκαζοτενεκέδες. Σ΄ ένα τέτοιο χαμόσπιτο κατοικούσε η χήρα Κοκκοτίνα με τα έξι παιδιά της, τρία αγόρια, τρία κορίτσια. Είχε χάσει τον άντρα της στην αρχή του πολέμου. Το στερνοπαίδι της ο Σταμάτης, ο γνωστός τραγουδιστής. Η μάνα ήταν καθαρίστρια σε μια τράπεζα. Έξι στόματα περίμεναν απ’ αυτή την ηρωίδα. Κατοχή δεν μπορείς να ξέρεις τι ήταν. Τα έβλεπα τα πιτσιρίκια να τριγυρνούν ταλαιπωρημένα…. Ο Σταμάτης ήταν άταχτος, όμως κάθισε και τον έφτιαξα, όπως και το Νίκο, τον αδερφό του…”
Στην συλλογή κειμένων του Γιάννη Παππά με τίτλο “Μικρή Συλλογή” (Αθήνα 1999) διαβάζουμε για τον Κωστή Παλαμά: “Στις αρχές Φεβρουαρίου του 1943 ξέραμε στην Αθήνα ότι ο Παλαμάς δεν ήταν καλά στην υγεία του… Εκείνες λοιπόν τις μέρες με ειδοποίησε η Ναυσικά Παλαμά να πάω να την ιδώ στο σπίτι της οδού Περιάνδρου. Μου είπε ότι, όταν έρθει εκείνη η ώρα, θα ήθελε να έχει ένα εκμαγείο του προσώπου και του χεριού του πατέρα της…. Ο Κωστής Παλαμάς πέθανε την 27η Φεβρουαρίου. Την επομένη το πρωί έκανα τα δύο εκμαγεία, προσώπου και χεριού…”
Στεκόμενοι μπροστά από τέτοιου είδους έργα, σε απόσταση αναπνοής από το νεκρικό αντίγραφο του χεριού του μεγάλου μας ποιητή, βλέπουμε με δέος την ίδια μας την ιστορία να ξεδιπλώνεται μπροστά μας.
Μετά από πολλά χρόνια σπουδών και εργασίας στο εξωτερικό, επιστρέφει στην Αθήνα το 1952 και το 1953 εκλέγεται καθηγητής των Εργαστηρίων Γλυπτικής της Α.Σ.Κ.Τ. Από το 1959 ως το 1969 εκλέγεται διευθυντής της Α.Σ.Κ.Τ. για πέντε συνεχείς διετίες. Κατά την περίοδο αυτή η Σχολή εξελίσσεται σε πρότυπο ίδρυμα. Αποκαθίσταται το κεντρικό κτίριο της Σχολής, καθώς και οι υπόγειοι χώροι, όπου εγκαθίστανται τα Εργαστήρια Εφαρμογών. Εγκαινιάζεται η λειτουργία εργαστηρίων Φορητών Εικόνων, Τέχνης και Ψηφιδωτού, Διακοσμήσεως και Σκηνογραφίας, Κεραμικής, Γυψοτεχνικής, Χαλκοχυτικής και Τορρευτικής, Τυπογραφίας και Τέχνης του Βιβλίου. Δημιουργείται αίθουσα βιβλιοθήκης. Ανακαινίζονται οι καλλιτεχνικοί σταθμοί Δελφών, Ύδρας, Μυκόνου, Ρόδου και αρχίζει η λειτουργία του σταθμού Μηθύμνης Λέσβου.
Από το 1981 ως το 1991 φιλοτεχνεί τα έργα: Μαρμάρινος ανδριάντας του Ελευθερίου Βενιζέλου (στο χώρο της Βουλής των Ελλήνων), έφιππος ανδριάντας Γεωργίου Καραϊσκάκη, ανδριάντας Ευαγγέλου Αβέρωφ-Τοσίτσα (Μέτσοβο), επίσης, στην είσοδο του Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου ανάγλυφα των δωρητών, μνημειακή επιγραφή του όρκου του Ιπποκράτη και, στο αίθριο, χάλκινη στήλη ύψους οκτώ μέτρων με επίχρυση διακόσμηση. Φιλοτεχνεί επίσης τον ανδριάντα του Παντελή Πρεβελάκη (Δημαρχείο Ρεθύμνου) και τον τάφο του στο ξωκλήσι του Αϊ-Γιάννη στο Ρέθυμνο, ανδριάντας του στρατηγού Μακρυγιάννη (περιοχή Μακρυγιάννη), ανδριάντας του Ίωνος Δραγούμη (Πλατεία Μακεδονομάχων Θεσσαλονίκης), άγαλμα του Οδυσσέα Ελύτη (Πλατεία Δεξαμενής), ανδριάντας του Χαριλάου Τρικούπη (στο χώρο της Βουλής των Ελλήνων).
Ο Μεγαλέξανδρος, διάσημο πλέον γλυπτό, επιλέχθηκε πρόσφατα για να κοσμήσει τη συμβολή των οδών Αμαλίας και Βασιλίσσης Όλγας στην Αθήνα, είναι αποτέλεσμα πολύχρονης μελέτης καθώς ξεκίνησε το 1941, στα χρόνια της Κατοχής, ως διέξοδος από το βαρύ κλίμα της εποχής και συγχρόνως ως ανάγκη αναφοράς του καλλιτέχνη στην παγκόσμια εμβέλεια του ελληνικού πολιτισμού. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1973.
Στον εσωτερικό χώρο του εργαστηρίου μπορεί κανείς να δει το γύψινο πρωτότυπο όπου θα διαπιστώσει πως η τελική μορφή του αγάλματος προσομοιάζει κατά πολύ αυτήν της πρώτης μελέτης του 1941
Η είσοδος στην έκθεση “Κατοχή” αλλά και εν γένει στο Εργαστήριο του Γιάννη Παππά είναι ελεύθερη για το κοινό.
