Λεπτομέρειες από περίτεχνα σχέδια σε πόρτες και βεράντες, παιχνίδι με το φως και τη σκιά, εικόνες νοσταλγικές από τις παλιές αστικές κατοικίες που κοσμούσαν την πόλη μας…33 χρόνια πριν ο Λαμιώτης φωτογράφος αποτύπωνε την ομορφιά των παλιών σπιτιών της Λαμίας.Πόσα από αυτά τα νεοκλασικά διατηρούνται ακόμη, άγνωστο.
«To φθινόπωρο του 1986 εγκαταστάθηκα στη Λαμία. Πριν το τέλος της χρονιάς, δυο φίλες, η Νίνη Οικονόμου και η Τούλα Πολυκανδριώτη, μέλη του Συλλόγου Γυναικών Λαμίας, μου πρότειναν φωτογραφική συνεργασία. Έκριναν πως τα νεοκλασικά κτίρια, οι λαϊκές κατοικίες και τα διακοσμητικά αλλά και λειτουργικά τους στοιχεία, μα κυρίως οι μεταλλικές κατασκευές των σπιτιών της πόλης μας, έπρεπε να φωτογραφηθούν. Δέχτηκα.» μας εξηγεί ο Άρης Πιπέλιας
«Δούλεψα για περίπου δέκα μήνες. Χρησιμοποίησα αρνητικό φιλμ , εμφάνισα και εκτύπωσα όλη τη δουλειά στον σκοτεινό θάλαμο του σπιτιού μου. Παρέδωσα μια συλλογή 110 ασπρόμαυρων φωτογραφιών, οι οποίες στη συνέχεια εκτέθηκαν στην εκπληκτική αίθουσα του ισογείου του θερινού Δημοτικού Θεάτρου Λαμίας* τον Δεκέμβριο του 1987.»
*Η αίθουσα εκθέσεων σήμερα δεν υπάρχει, στον χώρο στεγάζονται τα γραφεία του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Ρούμελης
Εισαγωγικό σημείωμα του Συλλόγου Γυναικών Λαμίας στον κατάλογο της έκθεσης του 1987:
«Ξεκινήσαμε πριν 10 χρόνια να μαζέψουμε ότι είχε απομείνει από τον πολιτισμό και την παράδοση της περιοχής μας. Δουλέψαμε με κέφι και μεράκι. Το αποτέλεσμα αυτής μας της προσπάθειας γίνεται πλέον φανερό με τη λειτουργία του Λαογραφικού Μουσείου στην πόλη μας.Σήμερα που η Λαμία ασφυκτιά από το τσιμέντο, την κακογουστιά και το γκρίζο χρώμα, η ομορφιά, το γούστο και η λεπτότητα από κάποια στοιχεία της πόλης μας, απομεινάρια μιας άλλης εποχής, μας παρακίνησε στη καταγραφή τους.Ότι σήμερα τα παρουσιάζουμε με την έκθεση φωτογραφίας δεν σημαίνει ότι είναι και ολοκληρωμένη. Ποτέ άλλωστε δεν έγινε μια συστηματική καταγραφή τους με αποτέλεσμα να μην έχει γίνει και μια μελέτη σε βάθος.Ο Σύλλογος Γυναικών Λαμίας ξεκίνησε λοιπόν μια τέτοια προσπάθεια με τη δουλειά που σας παρουσιάζουμε. Πιστεύουμε όμως ότι η προσπάθεια δεν πρέπει να σταματήσει εδώ. Περιμένουμε βοήθεια και ανταπόκριση και από τους επίσημους φορείς της πόλης αλλά και από Λαμιώτες που αγαπάνε ακόμα την πόλη.»
Ο φωτογράφος Άρης Πιπέλιας έγραφε για τη δουλειά του στον κατάλογο της έκθεσης του 1987:
«Αυτή εδώ η φωτογραφική δουλειά , άρχισε και τελείωσε χάρη στην πιεστική κι ευχάριστη επιμονή, φίλων γυναικών του συλλόγου.Μου έδωσε όμως την ευκαιρία, να (ασκηθώ) σ’ ένα πεδίο που δεν είναι του καθημερινού μου φωτογραφικού ενδιαφέροντος.
Το λέω αυτό γιατί, δουλεύοντας τη φωτογραφική εικόνα, πιστεύω στην αυτονομία της και στην αυτοδυναμία της. Συμμερίζομαι βέβαια την άποψη που θέλει τη φωτογραφία να υπηρετεί την Λαογραφία, προς όφελος της δεύτερης, όπως και την Αστρονομία ή την Αρχαιολογία κλπ. Αλλά εγώ είμαι φωτογράφος. Όχι πως δεν θα εξυπηρετηθεί και η Λαογραφία από την φωτογραφία, αλλά ο φωτογράφος θα εντάξει στην εικόνα του τα λαογραφικά στοιχεία (όταν αυτό του ζητείται) στο μέτρο που του το επιτρέπει αφενός η φωτογραφική γλώσσα αφετέρου ο κοινωνικός ρόλος της φωτογραφίας. Και φυσικά επιβάλλεται στον φωτογράφο να διαφοροποιηθεί από τον λαογράφο που φωτογραφίζει. Έτσι λοιπόν προσπάθησα να κρατήσω αυτά τα δεδομένα στον κατά συνείδηση τύπο φωτογράφισης. Όταν όμως τα λαογραφικά στοιχεία αποτέλεσαν αυτοσκοπό, το αποτέλεσμα διαφοροποιήθηκε αρκετά, ως προς τη γραφή του.Αφιερώνω τη φωτογραφική μου δουλειά στον πατέρα μου και στον αδελφό μου. – Άρης Πιπέλιας»
*Κείμενα από τον τρίπτυχο κατάλογο της έκθεσης του 1987:
Ο νεοκλασικισμός στη Λαμία
Του Γιώργου Καντά
Το πρώτο νεοκλασικό οικοδόμημα που χτίζεται στην Αθήνα είναι τα ανάκτορα του Όθωνα.Το 1834 έναν χρόνο μετά τον ερχομό του Όθωνα, στην Αθήνα των 4000 κατοίκων, φτάνουν από το Βερολίνο τα σχέδια του καθηγητή της Ακαδημίας Schinkel που πρόβλεπαν τα ανάκτορα να κτισθούν πάνω στην Ακρόπολη.
Είκοσι χρόνια μετά φθάνει ο νεοκλασικισμός από την Αθήνα στη Λαμία. Φυσικά ο νέος ρυθμός βρίσκει εφαρμογή στα σπίτια των οικονομικά ισχυρών. Κατάγονταν από τη γύρω περιοχή, είχαν μεγάλη κτηματική περιουσία, που την επόπτευαν μισθωτοί επιστάτες και οι ίδιοι έχτιζαν σπίτια στη Λαμία όπου διέμεναν.
Δεν ήταν μόνο ότι τα υλικά ήταν πολύ ακριβά. Τα φουρούσια, τα μαρμάρινα μπαλκόνια, τα ακροκέραμα έρχονταν από την Αθήνα, κάγκελα και σιδερένιες εξώπορτες από τον Βόλο. Ακόμη και οι μάστορες και οι αρχιτέκτονες έρχονταν από την Αθήνα.Ήταν και το ότι με την κατασκευή του νεοκλασικού επεδίωκαν να προβάλουν την οικονομική τους ισχύ και την κοινωνική τους άνοδο.
Τα σπίτια αυτά της Λαμίας βλέπουμε να τα διέπουν οι γενικές αρχές του Νεοκλασικισμού, με αποτέλεσμα να έχουμε ένα σκηνογραφημένο οικοδόμημα με μορφολογικά στοιχεία στην κύρια όψη «κλεμμένα» από τα κλασικά επιτεύγματα.Ένα συνονθύλευμα από στοιχεία αρχαίων ναών ( αετώματα, κίονες, κυμάτια, σταγόνες και άλλα στολίδια) που ξεσηκώθηκαν για να επικολληθούν διακοσμητικά σε προσόψεις που πλάθουν ψευδόμορφα κτίσματα. Έτσι βλέπουμε τον κίονα , που πάντα έστεκε ελεύθερος, να είναι μεταμορφωμένος σε παραστάδα δίπλα από το παράθυρο, κολλητός στον τοίχο, σαν να κρατάει το δήθεν μαρμάρινο με κυμάτια πρέκι, και στη συνέχεια από πάνω όλη τη στέγη.Μόλις όμως το μάτι μας πέσει πιο κάτω βλέπουμε την κολόνα αυτή να στηρίζεται πάνω σε τρεις «σταγόνες».
Η σημερινή ερμηνεία στοιχείων από τα Νεοκλασικά
Το να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε «αναλυτικά» μερικά στοιχεία των νεοκλασικών σπιτιών θα ξέφευγε από τα όρια αυτού του σημειώματος* αφού πέρα από τα χωρικά στοιχεία που δομούν και συνθέτουν την μορφή τους, θα χρειάζονταν να ξέρουμε και τη συμπεριφορά των ανθρώπων που ζουν και χρησιμοποιούν τον τόπο των σημείων αυτών.
Και πρέπει να πούμε ότι Τόπος είναι ο χώρος φορτωμένος με σημασίες που του έχουν επισυνάψει οι ανθρώπινες συμπεριφορές μέσα στον χώρο. ( Αυτό θα απαιτούσε έρευνα, δείγματα με ερωτηματολόγιο για απόψεις, συλλογή πληροφοριών και μηνυμάτων που δίνουν τα σημεία.
Ξεπερνώντας την ανάλυση των παραπάνω, μπορούμε να προχωρήσουμε με την κοινή παραδοχή ότι κάθε στοιχείο παίζει ένα ρόλο σημείου που μπορεί να ερμηνευτεί με διαδοχικά στάδια εμβάθυνσης στην ερμηνεία. Αυτό βέβαια με τον κίνδυνο οι απόψεις να είναι υποκειμενικές. Ακολουθώντας τη μεθοδολογία του Ι.Στεφάνου ( από ένα παρόμοιο παράδειγμα στο «Σημειολογική Ερμηνεία της εικόνας ενός τόπου») δίνουμε το παρακάτω σχεδιάγραμμα ερμηνείας στο στοιχείο: Μπαλκόνι Νεοκλασικού Σπιτιού της Λαμίας
Ευχαριστούμε τον φωτογράφο Άρη Πιπέλια για την παραχώρηση των ψηφιακών του αρχείων.
Άρης Χ. Πιπέλιας
arispipelias@yahoo.gr
Τηλ.6985609964
Facebook/Aris Pipelias photos
